Podczas jednej z prelekcji wygłoszonych w ramach Szczepowego Weekendu 2025 w Radomiu mogliśmy wysłuchać wystąpienia Jerzego Żochowskiego, poświęconego temu, czym w istocie jest nasz Ruch – Skauci Europy. Była to szeroka, a jednocześnie bardzo spójna opowieść o korzeniach skautingu, miejscu Federacji Skautingu Europejskiego w Kościele oraz o odpowiedzialności dorosłych w dziele wychowania.
Jurek poprowadził słuchaczy przez historię, dokumenty i praktyczne konsekwencje naszej metody, pokazując Skautów Europy nie tylko jako organizację wychowawczą, ale jako żywą wspólnotę Kościoła, zakorzenioną w tradycji, a jednocześnie odpowiadającą na wyzwania współczesności.
Od Baden-Powella do skautingu katolickiego
Prelegent rozpoczął od przypomnienia postaci Roberta Baden-Powella – twórcy skautingu. Zwrócił uwagę, że u podstaw metody skautowej leżą osobiste doświadczenia wojskowe Baden-Powella, jego fascynacja przyrodą, tropieniem i samodzielnością, a także obserwacja młodych chłopców podczas oblężenia Mafekingu. To tam narodziła się intuicja wychowania poprzez odpowiedzialność, małe grupy i praktyczne działanie.
W 1907 roku odbył się pierwszy obóz skautowy, a niedługo później ukazała się książka Scouting for Boys. Metoda szybko rozprzestrzeniła się na cały świat, odpowiadając na realne potrzeby młodego pokolenia.
Jak podkreślił Jurek, bardzo szybko skauting trafił również do Kościoła. Szczególną rolę odegrał tu ojciec Jacques Sevin SJ, który przeniósł metodę skautową na grunt katolicki, nadając jej wyraźny wymiar wiary i formacji duchowej. Tak narodził się skauting katolicki we Francji, a później także we Włoszech i Belgii.
Trzy korzenie Skautów Europy
Jerzy Żochowski wyraźnie wskazał trzy fundamentalne źródła tożsamości Skautów Europy:
- Skauting Baden-Powellowski – puszczaństwo, system zastępowy, życie w przyrodzie, odpowiedzialność i służba.
- Skauting katolicki – formacja zakorzeniona w wierze, powołanie do świętości, wychowanie „w Kościele i dla Kościoła”.
- Wymiar europejski – jedność narodów ponad podziałami, zrodzona z doświadczenia wojen i potrzeby budowania braterstwa.
Skauci Europy powstali w 1956 roku w Kolonii jako odpowiedź na dramat II wojny światowej oraz pierwsze próby jednoczenia Europy w duchu pojednania. Od początku Ruch miał charakter międzynarodowy i chrześcijański.
W kolejnych dekadach, zwłaszcza po przemianach obyczajowych lat 60. i 70., część środowisk skautowych poszła drogą laicyzacji. Wówczas wielu rodziców i instruktorów, pragnących zachować wyraźną tożsamość chrześcijańską, zaczęło szukać alternatywy – i właśnie wtedy Skauci Europy zaczęli dynamicznie się rozwijać.
Dokumenty, które nas określają
Istotną częścią wystąpienia było przypomnienie dwóch kluczowych dokumentów Federacji:
- Karta Skautingu Europejskiego
- Dyrektorium Religijne FSE
To w nich zawarte są fundamentalne zasady naszego Ruchu: wychowanie oparte na zasadach chrześcijańskich, sprzeciw wobec materializmu i totalitaryzmu, komplementarność wobec rodziny, wychowanie do służby, kontemplacji, pokory i bezinteresowności.
Jurek podkreślał, że FSE wychowuje do pełni życia chrześcijańskiego – skaut ma być człowiekiem wiary, świadomym swojego osobistego, nadprzyrodzonego powołania. Ruch nie jest organizacją neutralną światopoglądowo, ale jasno zakorzenioną w nauce Kościoła katolickiego.
Skauci Europy w Polsce – droga przez historię
Prelegent przypomniał także polskie korzenie skautingu. Pierwsze drużyny powstały w Galicji dzięki Andrzejowi Małkowskiemu, który przetłumaczył Scouting for Boys. Polski skauting – harcerstwo – od początku był silnie związany z walką o niepodległość, a później z wychowaniem patriotycznym w II RP.
Szczególne miejsce w tej historii zajmuje nurt harcerstwa katolickiego, związany m.in. z postacią Stanisława Sedlaczka i tzw. „Hufców Polskich”. To właśnie ten nurt kładł nacisk na ciągłość pracy wychowawczej także w czasie wojny, przy jednoczesnym oddzieleniu działalności konspiracyjnej dorosłych od wychowania młodszych.
Po II wojnie światowej harcerstwo zostało podporządkowane systemowi komunistycznemu. Dopiero w latach 70. i 80., zwłaszcza w środowiskach lubelskich, zaczęły odradzać się niezależne struktury harcerskie związane z Kościołem. Z tych środowisk wyrosło Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego „Zawisza”, które w 1995 roku zostało pełnoprawnym członkiem Federacji Skautingu Europejskiego.
Od tego momentu Polska jest pełnoprawną częścią FSE, współuczestnicząc w formacji, kursach, pielgrzymkach i międzynarodowych zlotach.
Miejsce Ruchu w Kościele
Jerzy Żochowski przypomniał również, że Skauci Europy są prywatnym stowarzyszeniem wiernych działającym zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego. W Polsce Stowarzyszenie działa za zgodą Konferencji Episkopatu Polski, posiada wyznaczonych duszpasterzy i jest integralną częścią życia Kościoła.
O więzi z Kościołem świadczą także spotkania skautów z papieżami podczas międzynarodowych wydarzeń Federacji oraz pielgrzymki organizowane przez FSE.
Rola dorosłych – służba, nie centrum
Jednym z najważniejszych akcentów prelekcji była refleksja nad rolą dorosłych w Ruchu. Jak podkreślał Jurek, skauting jest ruchem dla młodych – to oni są jego centrum.
Dorośli są po to, by służyć, wspierać, zabezpieczać ciągłość wychowania, ale nie po to, by realizować własne ambicje.
Formacja skautowa kończy się wraz z Wymarszem wędrownika / obrzędem Fiat – dalej młody człowiek wchodzi w dorosłe życie i sam odpowiada za swoje powołanie. Dorosły w Ruchu ma być kimś na wzór „anioła stróża” – dyskretnym, stabilnym, gotowym do pomocy w momentach kryzysu.
Prelegent zwracał uwagę, że dorośli muszą szczególnie uważać, by nie „zawłaszczyć” Ruchu dla siebie, nie uczynić go przestrzenią realizacji własnych tematów zawodowych, politycznych czy światopoglądowych. Skauting nie jest narzędziem działań ideologicznych ani zapleczem dla inicjatyw państwowych – jego misją pozostaje wychowanie.
